Bekiek brón van Stoum

{{Dialek|Mofers}}
[[File:Steam_phase_eruption_of_Castle_Geyser.jpg|thumb|'ne [[Geiser]] dae stoum oetbleus.]]
[[Image:Rotterdam 20051224 10.jpg|thumb|250px|Sjtoumpluum, op ein lekkage van ein Rotterdamse sjtadsverwermingsleiding, dao sjtruimtj onger dröksjtaondj water van 200grade doorhaer, en doordet det water zich ontsjpantj ontsjtuitj den eine sjtoumpluum.]]
'''Stoum''' is 'n [[aggregaasjetoestandj]] van [[water]]. Döks wuuertj de naam "stoum" gegaove ane [[nevel]] van water: klein zichbaar druupkes wie baoven e kille. Echte [[waterdamp]] is ónzichbaar.

Wen de stoum ónzichbaar is, meh waal miniscuul waterdruupkes bevatj, hètj 't "nate stoum". Deze stoum is óngesjik veur 'n aandrieve van 'n [[stoumturbien]], mer is waal good veur 't aandrieve van e [[stoummesjien]].

Veur 't aandrieve van 'n stoumturbien broek me euververhitsdje stoum. Euverhitsdje stoum is stoum dae extra is naoverwurmp en wovan de miniscuul waterdruupkes ouch zeen verdamp. Dit percès kan neet beuren ónger 'n atmosferische [[drök]], wie baoven 'ne fluitkaetel hingk. In 'ne [[stoumkaetel]], wo de drök hoger is, en daomit ouch de [[temperatuur]] vanne stoum, kan euververhitsdje stoum óntstaon.

De zichbare stoum óntsteit door [[condensatie|kóndensaasje]] van stoum wen de kaaj lóch baove de fluitkaetel kump. Daodoor kump de temperatuur vanne stoum ónger 't dawpuntj en begintj t'r te kóndensere. Hiedoor wuuertj de stoum zichbaar. Wen 't gaas óngere kaetel hoger wuuertj gezatj wuuertj minder stoum zichbaar, ómdet de waterdamp den heiter, en dus baoven 't dawpuntj, blief dore grótter wieväölheid aan wurmdje die wuuertj toegeveug.

{{Dialeksec|Oeals}}
==Saorte sjtoum==
D'r zeen drie saorte sjtoum: nate, verzadigdje en euververhitte sjtoum. 

===Nate sjtoum===
Nate sjtoum is sjtoum wo klein waterdröppelkes in zjweve. Door dees dröppelkes is 't [[saortelik gewich]] gesjtege. Es nate sjtoum verhitj weurdj, den zólle 't eers dees dröppelkes water verdampe. Biej voldoende verwerming weurdj de sjtoum den dreug verzadigdj.

===Verzadigdje sjtoum===
Verzadigdje sjtoum is sjtoum dae condenseertj biej verleging van temperatuur (kiek [[dauwpuntj]]). Hiejbiej bevatj de loch de maximaal massa aan sjtoum. Deze sjtoum is ongesjik veur 't aandrieve van ein [[sjtoumturbine]], mer volduitj prima veur 't aandrieve van ein [[sjtoummesjien]] of veur de overdrach van [[wermte]]. D'r weurdj den waal gebroek gemaaktj van verzadigdje sjtoum dae biej hogere drök is gegenereerdj.

===Euververhitte sjtoum===
Om euververhitte sjtoum te make mot d'r extra wermte aan'ne sjtoum waere toegevoegdj. In eine fluitkaetel kan det neet omdet dao allein 't water weurdj verwermdj. De ontsjnappendje sjtoum blieftj op 't dauwpuntj. In eine [[sjtoumkaetel]] gebeurtj 'tzelfdje, mer de geproduceerdje sjtoum kan vervolges door eine [[euververhitter]] (OVO) waere geleidj. De verzadigdje sjtoum sjtijgtj in temperatuur en weurdj dan euververhitte sjtoum genumpdj. Biej verlees aan wermte zal deze sjtoum aafkeule zonger det d'r minuscuul klein waterdröppelkes ontsjtaon die de rotors van ein sjtoumturbine zoewe kinne besjadige. In modern sjtoumkaetels waerdj mit temperature toet ongeveer 560 grade Celcius gewerktj. Theoretisch zoewe hoger temperature ouch kinne mer den waere de te gebroeke materiale zo duur det 't economisch gein zinmeer haetj om det toe te passe.
[[Image:TS-Wasserdampf_engl.png|thumb|400px|Temperatuur vs. specifieke entropy fase diagram veur water/sjtoum. In 't gebied onger de rooie parabool, vloeibaar water en sjtuim naeve ein in ein mingsel. 't kritieke puntj is baove op'pe top van'ne parabool. Vloeibaar water aan'ne linkse kantje. Sjtoum aan'ne rechse kantj. De blauw liene zeen isobare, dao blief de drök geliek. De greun liene zeen de isochore, dao blief 't sjpecifiek volume geliek. De rooi liene zeen liene wo de kwaliteit geliek blieftj.]]

===Sjtoumtemperatuur===
Wiej bekindj is haetj water drie aggregatietoesjtenj, vas (ies), vloeisjtof (water) en gaas (sjtoum). Es water zich in'ne gaasfase bevindj is 't eine oetsjtaekendj medium veur 't transportere van wermte. daorom weurdj sjtoum zo döks toegepas om mesjiener aan te drieve. Veur 't gaasvormig make van water zeen neet altied hoog temperature neudig, dink mer ins aan'ne was die men 's winters op'pe draod duitj dreuge ouch al vruustj 't boete. Al doertj 't lang, 't water verdwientj dus mot 't verdamptj zeen. Dus zowaal sjtoum van 560 <sup>o</sup>Celcius es sjtoum van 1 <sup>o</sup>Celcius besjtuitj. Biej eine normale lochdrök van 1013 mbar zal water aevel altied biej 100 <sup>o</sup>Celcius kaoke, en op die temperatuur blieve toetdet al 't water is verdamptj, de den ontsjtaone damp is verzadigdje sjtoum. D'r is ein puntj te vinje 't zogenaamdje kritisch puntj dao geitj water in eine keer euver nao euververhitte sjtoum. Det puntj ligktj biej 225,65 bar en 374,15 <sup>o</sup>Celcius. op det puntj, de top van'ne parabool in 't plaetje is 't saortelik volume van 't water geliek aan det va'ne sjtoum namelik 0,0032 m<sup>3</sup>/kg. Dao is dus gein versjil meer te zeen t"osse de heel sjnel bewaegendje watermolecule en'ne sjtoum. 't Gebied onger de parabool weurdj 't coëxistentie gebied genumpdj, in det gebied besjtuitj water en sjtoum gezamelik door elkaar gemix.
== Begrippe en eigensjappe van sjtoum ==
[[Image:WD Begriffe.svg|thumb|400px|Begrippe die gebroektj ware biej sjtoum in 't Duits, Wasser is water, nassdampf is verzadigde sjtoum, dampf is dreuge sjtoum]]

;Naam
: Sjtoum
;Meer name
: Kiek in 't diagram rechs
;[[Chemische formule]]
: H<sub>2</sub>O
;[[Dichtheid]] biej 100&nbsp;°C en 1,01325&nbsp;bar of 1013 mbar
: 0,598 kg/m<sup>3</sup>
;[[specifieke wermte]] c<sub>p</sub> 
: 2,08&nbsp;kJ/kgK
;[[geleidbaarheid wermte]]&nbsp;<math>\lambda</math>
: 0,0248 W/(m·K)
;[[Tripelpuntj]]
: 273,160&nbsp;K is geliek aan 0,01&nbsp;°C 
: 0,00612&nbsp;bar
;[[Kritisch puntj]]
: 374,150&nbsp;°C
: 221,20&nbsp;bar

==Toepassinge==
===Aandrieving===
Sjtoum kan veur väöl doeleinde waere gebroektj. In [[sjtoummesjien|sjtoum-zugermesjiener]] en in [[sjtoumturbine]]s weurdj sjtoum gebroektj om drök en [[wermte]] in mechanische [[energie]] om te zitte. Biej de allereerste sjtoum-zugermesjiener waerdje de zuger in bewaeging gebrach door sjtoum in'ne cilinder te laote condensere, wodoor ongerdrök ontsjtong. Later zugermesjiener werkdje mit sjtoum op euverdrök. Biej sjtoumturbines weurdj sjtoum langs turbinesjoepe geblaoze. Daobiej is ''euververhitte sjtoum'' neudig. 

===Verwerming===
Sjtoum kan ouch veur verwermingdoeleinde waere gebroektj. Hiejveur weurdj ''verzadigdje sjtoum'' gebroektj omdet deze in vergelieking mit euververhitte sjtoum ein väöl hoger wermte-euverdrachscoëfficiënt haetj en omdet de condensatiewermte väöl hoger is es de [[saortelijke wermte]] van sjtoum. Dees vorm van wermtetransport weurdj biejveurbeeldj gebroektj biej 't kaoke van [[greunte]], es de greunte mit weinig water op 't vuur weurdj gezatj: sjtoum condenseert op 't zich baove de vloeisjtof bevinjendje produc, wodoor efficiënt wermte weurdj euvergedrage.

Anger methodes om wermte oet te wissele zeen [[tracing]] of [[wermtewisselaer]]s.

Es eine liter water toet sjtoum verwermdj weurtj weurtj d'r ongeveer 1600 keer zo groot. Dus es 1600 liter sjtoum condenseertj nao water vindj d'r ein volumeverkleining van 1600 keer plaats. Mit dees methode weurtj in'ne procesindustrie döks vacuüm gemaaktj. Ouch biej sjtoumturbines weurtj in'ne condensor dae onger de letste trappe van'ne turbine hingtj van dit fenomeen gebroek gemaaktj, de letste trappe van zo'n turbine wirke mit sjtoum van bienao absoluut vacuüm, en sjtoum van 25 grade Celcius.
Door sjtoum door eine [[ejecteur]] te laote sjtruime kan ein vloeisjtof opgezaoge waere door 't grote drökversjil.

[[Categorie:Natuurkónde]]
[[Categorie:Energie]]
[[Categorie:Hydrologie]]